به گزارش کردپرس، اعلام خلع سلاح پ.ک.ک در مه ۲۰۲۵ نقطه عطفی تاریخی در یکی از طولانی‌ترین منازعات خاورمیانه به شمار می‌آید. این تحول، بسیاری از تحلیلگران را به مقایسه روند صلح ترکیه و کردها با تجربه ایرلند شمالی و توافق «جمعه نیک» در سال ۱۹۹۸ واداشته است. هرچند تفاوت‌های ساختاری میان دو پرونده وجود دارد، اما شباهت‌های قابل توجهی نیز دیده می‌شود که می‌تواند درسی برای طرفین درگیر باشد.

ریشه‌های منازعه

در ایرلند شمالی، دهه‌ها تبعیض علیه جامعه کاتولیک و نادیده‌گرفتن زبان و فرهنگ ایرلندی، بستر شکل‌گیری ارتش جمهوری‌خواه ایرلند (IRA) را فراهم کرد. در ترکیه نیز سیاست‌های یکسان‌سازی هویتی پس از تأسیس جمهوری، باعث شد کردها با محدودیت‌های گسترده در زبان و بیان فرهنگی خود مواجه شوند. این شرایط در نهایت زمینه‌ساز تولد حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در سال ۱۹۷۸ شد.

رهبران و مسیر گذار

در هر دو مورد، رهبران کاریزماتیک نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کردند. در ایرلند شمالی، مارتین مک‌گینس و جری آدامز، که روزگاری فرماندهان مبارز بودند، به چهره‌های سیاسی صلح‌جو بدل شدند. در ترکیه نیز عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک، همچنان نقشی نمادین و اثرگذار در تصمیمات این جنبش دارد.

هر دو سازمان پس از دهه‌ها خشونت به این نتیجه رسیدند که مسیر مسلحانه قادر به تحقق اهداف نیست و تنها از طریق گفت‌وگو و سازوکارهای سیاسی می‌توان امتیازات واقعی به دست آورد.

شباهت‌ها و تفاوت‌ها

• شباهت‌ها:
  • هر دو درگیری از دل بحران‌های هویتی و قومی شکل گرفت.
  • هر دو گروه ابتدا با اهداف حداکثری (استقلال یا اتحاد کامل) وارد شدند و سپس به سوی راه‌حل‌های سیاسی گام برداشتند.
  • هر دو تجربه نشان می‌دهد که بدون مشارکت رهبران سابقِ مسلح، روند صلح در میان بدنه اجتماعی مشروعیت نمی‌یابد.
• تفاوت‌ها:
  • بریتانیا دارای سنت تقسیم قدرت و پارلمان محلی است، امری که توافق جمعه نیک را عملی ساخت. ترکیه اما ساختاری به شدت متمرکز دارد و واگذاری خودمختاری بعید به نظر می‌رسد.
  • در ایرلند شمالی، رهبران IRA مستقیماً وارد سیاست شدند، اما در ترکیه احتمال آزادی اوجالان و مشارکت مستقیم او بسیار اندک است.
  • توافق جمعه نیک اصلاحات نهادی و سیاسی گسترده‌ای به همراه داشت، حال آنکه انتظار می‌رود روند ترکیه بیشتر بر اصلاحات فرهنگی، حقوق زبانی و عفو مشروط متمرکز باشد.

درس‌های ایرلند شمالی برای ترکیه

۱. مشارکت فراگیر: صلح پایدار تنها در صورتی محقق می‌شود که همه گروه‌های سیاسی و اجتماعی در آن سهیم باشند.
۲. نقش میانجی‌های معتبر: حضور شخصیت‌های مورد اعتماد دو طرف، هرچند سابقه مناقشه داشته باشند، برای پیشبرد روند صلح ضروری است.
۳. پیوند صلح با اصلاحات: توافق صرفاً نظامی کافی نیست؛ اصلاحات فرهنگی و حقوقی برای جلب اعتماد جامعه لازم است.

درس‌های ایرلند شمالی برای پ.ک.ک

۱. ترک کامل خشونت: تنها پس از آتش‌بس IRA بود که امتیازات واقعی ممکن شد.
۲. مدیریت اختلافات داخلی: جلوگیری از شکاف میان جناح‌های تندرو و میانه‌رو اهمیت حیاتی دارد.
۳. پذیرش دستاوردهای تدریجی: توافق جمعه نیک یک ایرلند متحد ایجاد نکرد، اما چارچوبی برای برابری و آینده فراهم ساخت.

اگرچه بریتانیا و ترکیه تفاوت‌های نهادی و سیاسی اساسی دارند، اما پژواک تجربه ایرلند شمالی در پرونده کردها شنیده می‌شود: از تبعیض فرهنگی و هویت‌زدایی، تا ظهور جنبش‌های مسلح و در نهایت حرکت به سوی مصالحه سیاسی.
امروز، چشم‌انداز صلح در ترکیه بیش از هر زمان دیگری محتمل به نظر می‌رسد. با این حال، موفقیت این روند در گرو آن است که طرفین نه تنها خشونت را کنار بگذارند، بلکه در عمل به سمت اصلاحات واقعی و مشارکت سیاسی گام بردارند. اگر چنین شود، شاید دیاربکر نیز همچون بلفاست، شاهد پایان یک منازعه خونین و آغاز فصلی تازه باشد.

منبع: مدرن دیپلماسی